Z BOTANICZNEGO PUNKTU WIDZENIA

GATUNEK: Len zwyczajny (Linum utitassimum), zwany również słowieniem

RODZINA: Lnowate (Linaceae)

len.gif Łodyga:
o wysokości do 70 cm,
prosta, pojedyncza,
obła,górą rozgałęziona

Liście:
lancetowte, pełne,
zaostrzone, ułożone skrętolegle

Kwiaty:
umieszczone na szczytach pędów,
jasnoniebieskie, żółte lub białe,
pięciokrotne,
zebrane w wachlarzowatą wiechę,
kielich kwiatowy składa się z trzech działek, o białych brzegach

GALERIA ZDJĘĆ

t_len_zlocisty.jpg t_len_przeczyszczajacy.jpg t_len_wlochaty.jpg t_len_trwaly.jpg t_len_karpacki.jpg
len złocisty len przeczyszczający len włochaty len trwały len karpacki
Owoc: kulista torebka zawiera około 10 błyszczących, spłaszczonych, żółtobrunatnych nasion.

Len jest rośliną uprawną jednoroczną, rzadziej dwuletnią, uprawianą powszechnie w strefie klimatu umiarkowanego jako roślina włóknodajna, oleista i lecznicza.

Występuje wprawdzie kilka gatunków lnu dzikiego np. len łąkowy, wielokwiatowy i inne, ale są one bez większego znaczenia.

Len, to roślina uprawna zielna, o zmiennych rozmiarach wahających się pomiędzy 0,5 m a 1,5 m wysokości. W postaci dojrzałej łatwo rozpoznać len po kształcie liści, których brzegi są gładkie (liście pełne), po łodygach (cylindrycznych i gładkich, u góry rozłożystych), po kształcie i kolorze kwiatów (których kielich składa się z trzech działek, o białych brzegach i których korona dzieli się na pięć płatków o odcieniu specyficznego błękitu - "liliowego>", tak cenionego w dziewiętnastym wieku - lecz także bieli i żółtego, w zależności od zróżnicowania) oraz po owocach (słynne ziarna lnu stosowane w domowej medycynie przez nasze babcie, małe, owalne o czerwono-brunatnej barwie, z żółtą pręgą, pokryte oleistą substancją).
Tak jak w przypadku wszystkich roślin uprawnych wraz z upływem wieków, w wyniku dokonywanych selekcji oraz przenoszenia jej na coraz to nowe tereny jak również w strefy klimatyczne różniące się od strefy jej pochodzenia, stopniowo wykształciły się szczególne formy nazywane odmianami, posiadające zróżnicowane, także pod względem jakości, cechy oraz wartości uzyskiwanych z niej produktów.

UPRAWA

Len jako roślina uprawna święcił wielki sukces przez tysiące lat na rozległych terenach wielu kilometrów kwadratowych - od płaskowyżu irańskiego do Europy, od Egiptu po Etiopię.
Sukces rośliny nie zależy tylko i wyłącznie od łodyg, źródła przędzalniczych włókien, lecz także od ziaren, z których można otrzymać olej używany zarówno do celów spożywczych jak i medycznych.
Dziś len znany jest na wszystkich kontynentach, włączając w to Australię, gdzie jednak jego przybycie łączy się z pojawieniem się tam Europejczyków, uprawiany jest także w Indiach, a zwłaszcza w Pendżabie, oraz w Argentynie - właśnie do produkcji oleju, podczas gdy uprawa przemysłowa, której celem jest otrzymywanie włókien przędzalniczych sprowadza się do wschodnich terenów Europy i stopniowo obszar ten się zmniejsza.
Jak wszystkie rośliny uprawne również len wywodzi się od dzikiego gatunku, który czerpie korzyści z życia w środowisku człowieka i obrębie jego domostw Len jest rośliną o małych, łatwo rozsiewających się przy pomocy zwierząt lub człowieka, oleistych nasionach i jest rośliną nitratofilną (tzn. łatwo rozwijającą się na śmieciach i odpadkach), może zatem bujnie się rozrastać w okolicach ludziach osiedli. Kiedy zbiorowisko przybiera charakter osiadły, rośliny które się wokół niego rozwijają, mogą być doglądane, regularnie zbierane i używane.
Ale kiedy udomowiono len? Jeszcze do niedawna pierwsze dokumenty potwierdzające obecność oraz uprawę lnu nie były dokumentami pisanymi, były to rysunki oraz płótna starożytnego Egiptu. Z lnu wykonywano przeróżne egipskie tkaniny predynastyczne oraz płótna zachowane w słynnym grobie architekta Kha oraz jego żony Merit, przechowywane w Muzeum Egipskim w Turynie. Ale przede wszystkim len, jego uprawę, zbieranie oraz proces przędzenia doskonale oddają nagrobne malowidła Królestwa Starożytnego Egiptu (patrz: Donadoni Roveri A. M., 1987).
Dopiero kilkadziesiąt lat temu, dzięki poszukiwaniom przeprowadzonym w Nahal Nemar w Palestynie przez Bar Yosef z Izraelskiego Muzeum w Jerozolimie, opublikowanym w roku 1985, ustalono, gdzie i kiedy po raz pierwszy udomowiono len. Mówiąc krótko, len jest rośliną uprawianą już od 6000 lat przed Chrystusem nie tylko w Nahal Nemar, lecz również w Jerycho według danych opublikowanych przez D. Zohary w roku 1986, a zatem wywodzącą się z Środkowego Wschodu jak pszenica twarda, pszenica miękka, soczewica, jęczmień i groch.
Ściślej, len wywodzi się ze starożytnej Syrii, z terenów położonych na północ od rolniczej strefy starożytnych rejonów Morza Śródziemnego oraz z terenów położonych na południowy-zachód od Iranu; był on tam uprawiany około pięć tysięcy lat temu, dużo wcześniej zanim jego uprawę udokumentowano w starożytnym Egipcie.
Z Syrii rozprzestrzenił się na Afrykę i Europę. Do Afryki przywędrował przez Synaj i był tam powszechnie uprawiany wzdłuż brzegów Nilu. Do Europy dotarł przez Płaskowyż Irańsla i już w epoce neolitu pojawił się w Danii. W czasie swoich migracji niósł on ze sobą różne rośliny, które zostały wykorzystane przez człowieka. Spośród roślin mimetycznych tzn., tych, które w fazie wzrostu przypominają len, a co za tym idzie, nie zostają wyrwane, możemy wymienić brukiew siewną; spośród pozostałych, a m.in. tych, które wyrastają bardzo szybko wśród roślin lnu w chwili zbiorów, możemy wymienić rzepak.

SUROWIEC

Głównym surowcem lnu są nasiona (siemię lniane), cenny lek i surowiec dla przemysłu tłuszczowego i tkackiego.

Z siemienia lnu wytłacza się:
  1. olej lniany dla celów technicznych, między innymi do wyrobu pokostu, farb olejnych, linoleum i cerat;
  2. olej lniany dla celów farmaceutycznych, wytłaczany wyłącznie w temperaturze otoczenia. Taki olej lniany stosuje się np. do wyrobu mydła szarego. W połączeniu z wodą wapienną staje się środkiem leczniczym przy oparzeniach i odmrożeniach, a także jako główny składnik różnych mazideł i maści (Linomag, i inne).
Łodygi stanowią dla przemysłu tekstylnego doskonały surowiec.

len-wczoraj-i-dzis.jpg

LEN WCZORAJ I DZIŚ

Len był uprawiany w Mezopotamii już przed sześcioma tysiącami lat. Uprawiano go we wszystkich dawnych cywilizacjach, jako roślinę dostarczającą włókien do wyrobu płótna oraz oleju.
Egipcjanie owijali zabalsamowane zwłoki w lniane płótna.
W średniowiecznej Europie olej lniany używany był w kuchni i do oświetlania. W medycynie ludowej używano nasiona do leczenia dolegliwości żołądkowych, kaszlu, chrypki i różnych chorób skórnych. Obecnie nasiona lnu stosuje się przy leczeniu zapaleń śluzówki przewodu pokarmowego i oparzeń gorącymi płynami, kwasami lub zasadami. Śluz znajdujący się w nasionach pokrywa błonę śluzową warstwą ochronną osłaniając ją przed działaniem drażniących substancji.

Żucie niewielkich ilości nasion zaleca się osobom starszym przy obstrukcji i otyłości. Odwar z nasion stosuje się do płukania przy oparzeniach jamy ustnej i gardła oraz przemywania odleżyn i odparzeń. Aby zapobiegać odleżynom stosuje się podkładanie płóciennych woreczków wypełnionych suchymi nasionami lnu. W kosmetyce len jest surowcem używanym w produkcji kremów, mydeł, maseczek kosmetycznych i innych kosmetyków. Olej tłoczony na zimno, przeciwdziała zapaleniom skóry. Olej lniany był niegdyś olejem jadalnym powszechnie stosowanym mimo specyficznego, niezbyt przyjemnego zapachu. Ma on dużą wartość odżywczą gdyż zawiera dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasów tłuszczowych omega-3. Produkowany jest olej lniany, niskolinolenowy, pozbawiony nieprzyjemnego zapachu. Nie powinien on być używany do smażenia gdyż po wpływem wyższej temperatury łatwo się utlenia i traci wysoką wartość odżywczą. Olej lniany używa się do produkcji farb, lakierów, kitu, pokostu, sztucznego kauczuku, cerat i linoleum. Niestety, jego zastosowanie w wytwarzaniu tych produktów maleje z powodu wprowadzania nowych, syntetycznych surowców.
Korzystając z naszej strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Akceptuj Więcej informacji Odrzuć